«Ου καλόν είναι τον άνθρωπον μόνον»

Είδες μπαχτσέ δίχως κλαδί,

Δίχως πούλι κι? αηδόνι,

Χωρίς αγάπη στο πλευρό

κάνεις δεν ξημερώνει.

Η ακολουθία του γάμου ? Μικροί σχολιασμοί

Στους πρώτους αιώνες της εκκλησιαστικής ιστορίας δεν υπάρχει κάποια ιδιαίτερη ακολουθία σχετικά με τον γάμο.

Οι χριστιανοί, όπως και όλοι οι πολίτες του ρωμαϊκού κράτους δήλωναν τον γάμο τους στους κατά τόπους φορείς της εξουσίας (ένα είδος πολίτικου γάμου ) και τίποτα περισσότερο.

Όμως ο γάμος εντασσόταν στην όλη λειτουργική ζωή της εκκλησιάς και είχε την ευλογία του Επισκόπου.

Έτσι διαμορφώθηκε σιγά σιγά μια ομάδα ευχών που ενσωματώθηκαν στην θεία ευχαριστία.

Η πράξη της κοινωνία και του κρασιού, αποτελεί ανάμνηση από την αρχαία λειτουργική ζωή και τάξη της εκκλησίας.

????? 

Με βάση αυτή τη παράδοση αντιλαμβανόμαστε ποσό κακό έγινε, καθώς ο γάμος αποκόπηκε από τη θεία λειτουργία.

Γιατί το πρόβλημα για τον Χριστιανικό γάμο δεν είναι κάποια «θρησκευτική επικύρωση» που θα προσδίδει νομιμότητα ή μεταφυσικό «κύρος» στις ανθρώπινες σχέσεις, αλλά η ένταξη στη ζωή της εκκλησίας.

Όταν αυτό ίσως ξαναφέρουμε το γάμο μέσα στη θεία ευχαριστία για να βιωθεί ως εκκλησιαστικό γεγονός. Από τις ευχές αυτές δημιουργήθηκε η όλη ακολουθία του γάμου που πήρε την τελική της μορφή στα χρόνια του Λέοντα του ΣΤ? του Σοφού κατά το 10^ο αιώνα.

Σύμφωνα με αυτή την ακολουθία όπως έχει διαμορφωθεί, οι νεόνυμφοι έρχονται στην εκκλησία με ένα αίσθημα χαράς και γιορτής για να γίνει η νέα τους ζωή ευλογημένη με του Θεού την χάρη.

Στέκονται μπροστά στην πύλη που τη λένε «Ωραία», ο άντρας απέναντι από την εικόνα του Χριστού, η γυναίκα απέναντι από την εικόνα της Θεοτόκου.

Ο ιερέας δίνει στον καθένα από μια λαμπάδα αναμμένη ?κάτι που συμβολίζει τις φλόγες του Αγίου Πνεύματος, μια και οι δυό τους καλούνται να ζήσουν την «προσωπική τους Πεντηκοστή».

Στη συνέχεια, σύμφωνα με το Τυπικό ερωτά ο ιερέας εάν θέλει η νύφη τον νυμφίο και ο νυμφίος τη νύφη, εάν έφτασαν ως την εκκλησία ύστερα από μια ελεύθερη συγκατάθεση-πράγμα θεμελιώδες. (τόσο θεμελιώδες που αν κάποιος αυτή τη στιγμή πει «όχι», το μυστήριο του γάμου δεν γίνεται).

Αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι πολλά ζευγάρια λένε «ναι», ενώ στην πραγματικότητα αποφασίζουν κάτω από πιέσεις κοινωνικές, συμφέροντα, προσωπικά σφάλματα κ.λ.π.

????? 

Μετά από αυτό αρχίζει η ακολουθία του αρραβώνα.

Ο ιερέας ανταλλάσσοντας τα δαχτυλίδια, κάνει το σημείο του Σταυρού στα κεφάλια των νεόνυμφων, για να τους θυμίσει πως η νέα τους ζωή περνά από το Σταυρό για να καταλήξει στην Ανάσταση.

Μέσα από το γάμο όπως λένε οι ευχές του αρραβώνα καλούμαστε να συνθέσουμε τη ζωή και την ύπαρξη μας με αγάπη και ελευθερία και μια τέτοια ζωή είναι σταυρικό κατόρθωμα.

(τα δαχτυλίδια έθιμο του Ιουδαϊκού αλλά και του Ελληνορωμαϊκού γάμου είναι κατά την ευχή σύμβολα πιστότητας και φιλανθρωπίας του Θεού.

Στο γάμο μπορούν να γίνουν σύμβολα αγάπης και ελευθερίας, όμως μπορεί να εξελιχθούν σε «δεσμά» και αλυσίδες για βαρυποινίτες...????? ????? 

????? ????? ????? ????  ????? ????? ????? ????? ?????  ????? ????? ????? ????? ????? ????? ????? ????? ????? ????? 

Ακολουθεί η πρώτη ευχή του στεφανώματος

με τις βιβλικές διηγήσεις για τη δημιουργία της γυναίκας, την ευλογία της παιδοποιίας, γίνεται αναφορά σε ζευγάρια της Π.Δ και τέλος στη συγκατάθεση της Παναγίας.

Η επόμενη ευχή αποκαλύπτει ότι ο Θεός είναι νομοθέτης του «σωματικού» γάμου της ολοκλήρωσης του άντρα και της γυναίκας μέσα από την αγάπη.

Μια τέτοια κοινωνία εκφράζεται στην ευχή ως ερωτική ψυχοσωματική αρμονία και αυτού του είδους η αρμονία ανατρέπει κάθε αντίληψη που θέλει τον άνθρωπο μόνο πνεύμα. Όπως επίσης ανατρέπει κάθε αντίληψη που βλέπει την γαμική σχέση ως μια απρόσωπη και αυτονομημένη σεξουαλικότητα που φθείρει και θανατώνει την αγάπη.

????? 

Αλλά και οι συμβολισμοί που έχει η ευχή ( ο Νώε και η κιβωτός, η σωτηρία του Ιωνά, οι τρεις παίδες, ο Ενώχ, ο Σήμ, ο Ηλίας ) είναι πλούσιοι σε νόημα και έχουν άμεση σχέση με το γάμο.

????? 

Η κιβωτός είναι εικόνα της εκκλησίας. Έτσι το ζευγάρι θα αποτελέσει μια μικρή κιβωτό ? εκκλησία.

Η σωτηρία του Ιωνά στο κήτος συμβολίζει την Ανάσταση του Χριστού. Έτσι, μέσα από τη διακονία της αγάπης το ζευγάρι μαθαίνει να μη σταυρώνει ο ένας τον άλλον αλλά να σταυρώνεται για χάρη του.

Οι τρεις παίδες είναι προτύπωση της Αγίας Τριάδας. Έτσι τα δύο πρόσωπα μέσα στο γάμο «αλληλοπεριχωρούνται» χωρίς να καταργούνται, φανερώνουν την νέα ολότητα δυάδας και μονάδας.

Ο Ενώχ, ο Σήμ και ο Ηλίας ανέβηκαν στον ουρανό. Έτσι ο γάμος δεν κλείνεται στον χώρο και το χρόνο του κόσμου αυτού, αλλά αποκτά ανυψωτική πορεία.

Στη συνέχεια, ο ιερέας ενώνει τα χέρια των νεόνυμφων.

????? 

Τώρα και οι δύο ως «συνύπαρξη» αγαπητική, προχωρούν στο στεφάνωμα. Αυτή η κορυφαία στιγμή, που μας θυμίζει στέψη βασιλιάδων υπενθυμίζει στους νεόνυμφους ότι μπορούν να γίνουν πρόσωπα τιμημένα, που η ζωή τους θα λάμπει.

Μετά από τον Απόστολο ο ιερέας διαβάζει το ευαγγέλιο του θαύματος στην Κανά.

????? 

????? 

Ο άντρας και η γυναίκα συνθέτουν τη «μικρή τους εκκλησία» και ζουν το δικό τους θαύμα της Κανά οπού το ανθρώπινο κρασί γίνεται αγάπη «καινή», «μέθη συζυγικής Πεντηκοστής», που νικά τη φθορά και το χρόνο.

Αφού γίνει η «κοινωνία» του κρασιού

και της αγάπης ακολουθεί ο νυφικός χορός «Ησαΐα χόρευε» που είναι εικόνα του παραδείσου, που θα βιώσει το ζευγάρι.

????? 

????? 

????? 

Τα τροπάρια που ψάλλονται στη συνέχεια αναφέρονται στους Μάρτυρες και Αποστόλους και όχι τυχαία.

Σε μια καθημερινότητα, που δεν είναι καθόλου ?ποιητική? ή ?ρομαντική?, ο άντρας και η γυναίκα καλούνται να κάνουν τη ζωή τους ?σταυροαναστάσιμη? πορεία.

Μια τέτοια ζωή αποτελεί ?σημάδι? της βασιλείας του Θεού. Όπου ο γάμος ?του κόσμου τούτου? θα καταργηθεί ως προς το παλαιό του σχήμα (φύλο, γένος, δεσμοί, σχέσεις) για να μεταμορφωθεί σε συμμετοχή αγαπημένων προσώπων στο Δείπνο της βασιλείας του Θεού.

Σε πολλά μέρη της Ελλάδας, συνηθίζεται να προσφέρεται στους νεόνυμφους, μέλι με καρύδια ή αμύγδαλα και αλλού λουκούμι. Κατά τη μαρτυρία αρχαίων συγγραφέων όπως του Τερτυλλιανού, στην αρχαία εκκλησία επικρατούσε ένα παρόμοιο έθιμο μετά το βάπτισμα και την πρώτη κοινωνία των νεοφώτιστων.

Τότε

επρόσφεραν ποτήρι γάλα και μέλι για να δηλωθεί η αναγέννησή τους και η γλυκύτητα των αιωνίων αγαθών. Και στο γάμο ο συμβολισμός είναι ανάλογος. Με το μέλι και τα αμύγδαλα ή τα καρύδια δηλώνεται η γλυκύτητα και η ευτυχία της ζωής που από κοινού θα γευθούν στο γάμο οι νεόνυμφοι.

Η προσφορά λουκουμιού είναι η ίδια πράξη που συνεχίζεται σε ορισμένα μέρη με πιο συγχρονισμένη μορφή, όπως επίσης και η τοποθέτηση στο δίσκο με τα στέφανα και η διανομή των κουφέτων στους παρευρισκόμενους, που κατασκευάζονται από τα ίδια υλικά.

Το να ραίνουν οι παριστάμενοι τους νεόνυμφους με άνθη, ρίζι, κουφέτα ακόμη και νομίσματα είναι αρκετά παλαιό έθιμο και ίσως και προχριστιανικό. Υπάρχουν μαρτυρίες, ότι κατά τη βυζαντινή εποχή έρραιναν το ζευγάρι με ?σήσαμον και κρίθας οιωνιζόμενοι, επεί πολύγονα εισί?. Είναι δηλαδή ένα είδος ευχής για το ?ρίζωμα? των νεόνυμφων, για πολυγονία, ευλογία και αύξηση των αγαθών και μια εκδήλωση χαράς.

Τα έθιμα αυτά, κρύβουν πολλούς συμβολισμούς, είναι χρέος μας να τα διατηρήσουμε, χωρίς να ξεχνάμε ότι πρέπει να γίνονται με ευπρέπεια, να έχουμε τη συναίσθηση της ιερότητας του μυστηρίου και του χώρου του ναού, όπου τελείται.

????? 

Αγάπη μου θυμάσαι!...

??

Το τόσο τρυφερό

ποίημα του Κωστή Παλαμά που ακολουθεί ,απευθύνεται στη γυναίκα του και αναφέρεται στο δικό τους το γάμο, που έγινε την Κυριακή 27 Δεκεμβρίου 1887,στο ξωκλήσι του Αγίου Θωμά στο Γουδί.

????? 

????? 

Αγάπη μου ,θυμάσαι την ημέρα

που αλλάξαμε τα στέφανα του γάμου;

Το φως από ιλαρότατον αιθέρα

με τους ίσκιους γλυκόσμιγε εδώ χάμου,

ώρα σα χαμογέλιο από μητέρα

στο παιδί της?.Θυμάσαι την ημέρα

που αλλάξαμε τα στέφανα του γάμου;

Το αλαργινό θυμάσαι το ξωκλήσι

που αλλάξαμε του γάμου τα στεφάνια;

Ολόγυρά μου βούιζε το μελίσσι,

το μαρτυρούσε η μουρμουρίστρα η βρύση

κι ας τόκρυβαν τριγύρω τα πλατάνια.

Θυμάσαι το ιερό μα το μεθύσι

στ΄άνθια και στα κεριά και στα λιβάνια

που μας είχε κατάβαθα σκορπίσει

Το Χ ό ρ ε υ ε Η σ α ί α ; Ώ το ξωκλήσι

που αλλάξαμε του γάμου τα στεφάνια!

Αργογλυστρώντας ο ήλιος προς τη δύση

τα φιλιά του μας έστειλε τα ουράνια

και στάθηκε για να μας χαιρετίσει

και βγήκαμε ταιράκι απ΄το ξωκλήσι

που αλλάξαμε του γάμου τα στεφάνια.

Και τότε,να,σαν θεό και σαν πατέρα

τον ήλιο είδα μονάχα ολόγυρά μου?..

Στο δικό σου βωμό από τον αιθέρα

Θεέ και πατέρα,εκείνη την ημέρα

μας άλλαξες τα στέφανα του γάμου!

????? 

????? 

΄΄Εις σάρκαν μίαν΄΄

????? 

Ο γάμος ως ένωση του άνδρα και της γυναίκας΄΄εις σάρκαν μίαν΄΄(Γέν.2,24) είναι θείος και αντικειμενικός θεσμός.

Ό,τι συνέχει όμως και διατηρεί το γάμο ως συγκεκριμένη πραγματικότητα,είναι η αμοιβαία αγάπη των συζύγων και η εκπλήρωση των σκοπών του.

Ο άνθρωπος είναι εικόνα του θεού μόνο ως ΄΄άρσεν και θήλυ΄΄, έτσι ο άνθρωπος μπορεί να ολοκληρωθεί μόνο σε κοινωνία με τον άλλον.

Αυτή τη σημασία έχει και το :΄΄Αγαπήσεις τον πλησίον σου ως εαυτόν΄΄.

Ο πλησίον μου ,το Συ,είναι όπως Εγώ,ο εαυτός μου.Όλα αυτά σημαίνουν ,ότι ο άνθρωπος δεν έχει επιλογή να ζήσει κοινωνικά ή μόνος-μόνη δυνατότητα υπάρξεως και εκπληρώσεως της αποστολής του είναι η κοινωνικότητα.

Στο γάμο ο άνθρωπος βγαίνει από το Εγώ και τη μοναξιά του ,παραδίνεται στον άλλο,χωρίς όμως να παύει να είναι ο ίδιος,χωρίς να χάνει τον εαυτό του.

Στο γάμο έχουμε συνύπαρξη και περιχώρση της ζωής των δύο,χωρίς όμως σύγχυση και αφομοίωση του ενός από τον άλλον.

Έτσι εξηγείται ο χαρακτηρισμός του γάμου από τον Απ.Παύλο,ότι είναι

΄΄μυστήριο μέγα΄΄ και στην προς Εφεσίους Επιστολή 20,6

΄΄Και η οικία γαρ εκκλησία εστί μικρά΄΄.

Η αμαρτία κα η πτώση του ανθρώπου έχει οδυνηρές συνέπειες στο γάμο,που εκφράζεται ως ανταγωνισός.Ο ισχυρότερος καταδυναστεύει τον ασθενέστερο

,ο ασθενέστερος δεν αγαπά,αλλά συνομωτεί εναντίον του

.Ό,τι χαρακτηρίζει το γάμο της αμαρτίας είναι ο διαρκής διχασμός και η τάση των συζύγων προς χωρισμό.

????? 

Τα κύρια χαρακτηριστικά του γάμου

Είναι η μονογαμία και η απόλυτη ισοτιμία του άνδρα και τη γυναίκας.

Η περίπτωση της μοιχείας

Δεν αποτελεί οπωσδήποτε λόγο διαζυγίου.Πρέπει να θεωρείται υπό το πρίσμα της συγχώρησης γιατί σκοπός δεν είναι να καταστραφεί αλλά να επιστρέψει και να ξανακερδηθεί αυτός που αμάρτησε,που αστόχησε.

Ισχύει και για του δύο συζύγους και όχι μόνο για τις γυναίκες.

Η ισοτιμία του άνδρα και της γυναίκας στο γάμο είναι τελεία και απόλυτη.

Άνδρας και γυναίκα έχουν την ίδια ανθρώπινη φύση,η διαφορά υπάρχει μόνο ΄΄κατά την του σώματος ιδιότητα΄΄.

Η διαφθορά και η κατάπτωση στο γάμο αρχίζει από τη στιγμή,που η γυναίκα αντιλαμβάνεται την προσφορά και την υπηρεσία της προς τον άνδρα σαν δουλεία και οδηγείται στην υπεροχή απέναντί του,

ο δε άνδρας όταν θεωρεί την αγάπη της γυναίκας σαν αδυναμία και εξάρτηση και κάνει κατάχρηση ,συμπεριφερόμενος με βαναυσότητα.

Το διαζύγιο,

Που χορηγεί η εκκλησία χωρίς τη θέλησή της,έχει το νόημα της επικύρωσης και της ενοχής αυτών,που διαλύουν τον γάμο.

Το αρχικό θέλημα της εκκλησίας είναι το ΄΄ουν ο θεός συνέζευξεν ,άνθρωπος μη χωριζέτω΄΄

Η ???.εγκατάλειψη των γονιών

΄΄?.αντί τούτου καταλείψει άνθρωπος τον πατέρα αυτού και την μητέρα και προσκολληθήσεται προς την γυναίκα αυτού?΄΄

Τα λόγια της ευχής φαίνονται από πρώτη άποψη σκληρά.Ο γάμος ,προυποθέτει την ΄΄εγκατάληψη΄΄ των γονιών.

Όμως η Γραφή δεν εννοεί με την λέξη αυτή ότι πρέπει κανείς να περιφρονήσει τους γονείς,,να ξεχάσει τις θυσίες και να τους πετάξει σε μια γωνιά του σπιτιού ή σε ένα μοναχικό δωμάτιο ή σε έναν ΄΄οίκο ευγηρίας΄΄ για να μαραζώνουν από έλλειψη αγάπης.

Ο ιερέας προσεύχεται και για τους γονείς ,που με τις ευχές τους στηρίζουν τα νέα σπιτικά-΄΄ευχαί γονέων στηρίζουσι θεμέλια οίκων΄΄.

Η πρώτη μορφή κοινωνίας σπάει και μια νέα δημιουργείται,γεμάτη ελπίδες.

Ο χωρισμόςαπό τους γονείς βοηθάει να γίνουν ελεύθεροι και υπεύθυνοι για τη ζωή.

Υπάρχουν όμως γονείς που πιστεύουν ότι πρέπει να κυβερνάνε τα παιδιά τους και μετά το γάμο,μπορεί να αγαπούνν????? ?????  τα παιδιά τους,αλλά με μια ΄΄αγάπη΄΄, που καταργεί την προσωπική ελευθερία και καταλήγει τυραννία.

Τότε ή τα παιδιά θα παραμείνουν ΄΄νήπια΄΄ ,πολίτες έτοιμοι για κάθε μορφής υποδούλωση ή θα οδηγηθούν στην ΄΄πατροκτονία΄΄,καταργώντας τους γονείς.

Το αδιέξοδο ξεπερνιέται όταν οι γονείς μάθουν να ΄΄αναχωρούν΄΄από τη ζωή των παιδιών.

Αυτή η αναχώρηση δεν είναι εγκατάληψη.Είναι η τέχνη που συνδυαζει αγάπη και ελευθερία στην αγωγή.

Αγαπώ πραγματικά το παιδί μου σημαίνει ότι μπορώ να θυσιάζομαι για αυτό,χωρίς να περιμένω τίποτα από αυτό.Εκτός από τη χαρά ότι ένας άνθρωπο ωρίμασε κοντά μου,για να υπηρετήσει τον κόσμο.

Όσο πιο αληθινή είναι η αγάπη,τόσο περισσότερο ελευθερώνει.-

????? 

Ο κοινωνικός ψυχολόγος Έριχ Φρομ επισημαίνει ότι στη ζωή του ανθρώπου πρέπει να πραγματοποιηθούν τρεις έξοδοι:

από τη μήτρα της μητέρας σου,από το στήθος της και από την αγκαλιά της.

Τέλος

ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος υπογραμμίζει ότι το κεφαλαιώδες δεν είναι η τεκνογονία,

(αυτό είναι κυρίως βιολογική λειτουργία ,που μπορεί να γίνει και ανεπίγνωστα όπως στα ζώα)

αλλά η τεκνοτροφία,η σωστή διαπαιδαγώγηση.

Βιβλιογραφία

΄΄Απαντήσεις σε λειτουργικές απορίες΄΄Ι.Φουντούλη

΄΄Λεξικό ορθόδοξης θεολογίας΄΄ Σ. Νίκα

΄΄Γάμος΄΄π.Φ.Φάρου-Σ.Κοφινά

΄΄Μικρόν ευχολόγιον΄΄

????? 

Επιμέλεια:Μαύρου Αγγελική