Ρωμαϊκή τέχνη είναι το σύνολο της καλλιτεχνικής δημιουργίας στην Ρώμη την εποχή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Έχει στοιχεία ετρουσκικής και ελληνικής παράδοσης. Η ζωγραφική τους χρησιμοποιήθηκε για την διακόσμηση εσωτερικών χώρων πλούσιων επαύλεων . Έχουν σωθεί αρκετά στην Πομπηία . Οι σκηνές ήταν εμπνευσμένες από την ελληνική μυθολογία, την καθημερινή ζωή, τέλειες μύησης κ.α. Τα ψηφιδωτά καλύπτουν δάπεδο ή επιφάνειες τοίχων, με ψηφίδες γυάλινες ή πήλινες κολλημένες με ασβέστη και άμμο. Έχουν ομορφιά και φυσικότητα.

          Η εξέλιξη της τοιχογραφίας στην ρωμαϊκή εποχή είναι προφανής. Εκτός από Ελληνικά και Ετρουσκικά θέματα, εισάγοντας και νέα όπως οι απεικονίσεις μονομαχιών. Εντυπωσιακή είναι η ανάπτυξη της τεχνολογίας των χρωμάτων. Πιστεύεται οτι οι καλλιτέχνες χρησιμοποιούσαν πρότυπα έργα προσχεδιασμένα σε βιβλίο όπως και στην ελληνική περίοδο. Δείγματα υψηλής ρωμαϊκής ζωγραφικής υπάρχουν διάσπαρτα σε ολόκληρη τη Μεσόγειο, την Ελλάδα, την Τουρκία και την Μέση Ανατολή. Κυρίως όμως αντιπροσωπεύεται από την Πομπηία. Μέσα από τα ζωγραφικά ευρήματα έχουμε πολύτιμες πληροφορίες για την καθημερινή ζωή στους ρωμαικούς χρόνους, για τις χρησιμοποιούμενες τεχνικές ζωγραφικής και τα χρώματα.

          Οι  Ρωμαίοι από τον 1ο π.Χ. αιώνα χρησιμοποιούσαν πρώτοι τα ψηφιδωτά σε τοίχους σπηλαίων που αφιέρωναν στις Μούσες (Μωσαϊκό) .

          Οι τοιχογραφίες του Διονύσου συχνά διακοσμούσαν τραπεζαρίες με τρόφιμα και καρσί στον κόσμο του μύθου και συχνά είχαν γυμνές μορφές.

          Στην κοιλάδα του Βεζούβιου, βρέθηκε δείγμα δημόσιας ζωγραφικής με μυθολογική σκηνή του Ηρακλή. Τα πρότυπα αυτά της τοιχογραφίας, δεν ξεπεράστηκαν μέχρι την Αναγέννηση.

           Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ρωμαϊκό μωσαϊκό που απεικονίζει τον Απόλλωνα και μια Μούσα στην Ρώμη. Διακοσμούσε δωμάτιο συμποσίου όπου πλούσιοι Ρωμαίοι συγκεντρώνονταν για να συζητήσουν και να ακούσουν μουσική.

           Η Ρωμαϊκή ζωγραφική είναι στην πραγματικότητα  Ελληνορωμαϊκή ζωγραφική, γιατί οι Ρωμαίοι ήταν επηρεασμένοι από τους Έλληνες, στις τοιχογραφίες. Το 79 μ.Χ. Με την έκρηξη του Βεζούβιου, καλύφθηκαν οι πόλεις Ηράκλειο και Πομπηία. Τις ανακάλυψαν τον 18ο αιώνα και τότε είδαμε ότι η Ρωμαίοι διακοσμούσαν τα σπίτια τους με τοιχογραφίες με θέματα από την ύπαιθρο και την αρχαία Ελληνική μυθολογία. Οι τοιχογραφίες ονομάζονται   και νωπογραφίες. Οι Ρωμαίοι ζωγράφιζαν πάνω σε φρέσκο γύψο και μαζί με τον γύψο στέγνωνε και η εικόνα, η οποία έτσι είχε σταθερότητα (φρέσκο στα ιταλικά σημαίνει νωπό, δηλαδή το βρεγμένο, το φρέσκο) .

          Στην Πομπηία έχουν σωθεί πολλές τοιχογραφίες σχεδόν σε όλα τα σπίτια και τις επαύλεις. Μοιάζουν με εικόνες θεατρικών σκηνών και έχουν φιλοτεχνηθεί με την ψευδαισθητική τεχνική, για να δημιουργήσουν στους τοίχους προοπτικούς, διακοσμητικούς χώρους. Ο καλλιτέχνης για να ?εξαφανίσει? τον τοίχο προσπαθεί να δημιουργήσει την οπτική απάτη ενός κήπου στην έπαυλη της Λίβυας το 25 π.Χ. περίπου, στην Ρώμη. Δίνει έμφαση στο προοπτικό βάθος.

Τα 4 πομπηινά στιλ

   Χωρίστηκαν σε 4 μεγάλες κατηγορίες οι πομπηιανές τοιχογραφίες.

1.   Το 1ο πομπηινό στιλ (2ο αιώνα ? 80 π.Χ.). Η ελληνιστική επιρροή φαίνεται έντονα . Γινόταν μίμηση των πολύτιμων μαρμαροπλακών που επένδυαν τους τοίχους των ελληνιστικών ανακτόρων με απλές επενδύσεις επιζωγραφισμένου κονιάματος. Ο τοίχος χωρίζεται σε 3 ζώνες ( το τμήμα στη βάση του τοίχου, το μεσαίο με την απομίμηση μεγάλων ηλιακών μαρμάρου και το ανώτερο με ακρογείσιο διάζωμα, ).
2.   Το 2ο πομπηινό στιλ (100 ? 15π.Χ.) . Συχνά ένα μέρος τοίχου καλύπτεται από ζωγραφιστή μίμηση ορθομαρμάρωσης. Ζωγραφίζονται τα έργα σαν πραγματικοί πίνακες που προβάλλονται μέσα από το πλαίσιο ενός παραθύρου. Η ζωγραφική έχει προοπτική, δημιουργείται η οπτική εντύπωση ότι οι όγκοι είναι μεγαλύτεροι και ο χώρος είναι πιο πολυτελής και μεγαλοπρεπής. Έντονο είναι το στοιχείο της οπτικής ψευδαίσθησης έχει προσθήκη φωτοσκιάσεων, αίσθηση βάθους και απώλειας της οπτικής ψευδαίσθησης. Έχει προσθήκη φωτοσκιάσεων, αίσθηση βάθους και απώλειας επιπεδότητας του τοίχου : Χρησιμοποιείται χρωματικό εύρημα, γνωστό ως ατμοσφαιρική προοπτική με τα πιο απομακρυσμένα τμήματα με ανοιχτό χρώμα, ενισχύοντας το ρεαλισμό του έργου. Στις τοιχογραφίες του 2ου πομπηινού στιλ οι ρωμαίοι δείχνουν τον ενθουσιασμό τους για τη φύση, δεδομένο που απουσιάζει εντελώς από την Ελληνική τέχνη. Βράχοι, πουλιά, κλίματα, δέντρα κ.α. Άπλωναν έναν αέρα ζωντάνιας στο δωμάτιο. Επίσης υπήρχαν παραστάσεις από την Οδύσσεια και τελετουργικές μυήσεις στη διονυσιακή θρησκεία.
3.   Το 3ο πομπηινό στιλ ή διακοσμητικό στιλ (15 π.Χ ? 50 μ.Χ.). Τώρα ο ιλοιζιονισμός και η απόδοση του βάθους αρχίζουν να υποχωρούν. Η διαμόρφωση των τοίχων είναι δισδιάστατη και είναι κλειστοί και αδιαπέραστοι. Μεγάλες επιφάνειες έχουν μονόχρωμους συνδυασμούς με μαύρο, κόκκινο και άσπρο χρώμα κυρίως. Εμφανίζεται και ένας νέος τύπος κίονα λεπτός και ψηλός. Οι τοιχογραφίες αυτές μεταδίδουν αίσθηση ηρεμίας, εποπτείας και τάξης. Το 3ο πομπηινό στιλ έχει έντονα χρώματα, κινούμενη και τρισδιάστατη σύνθεση και πλαστικότητα των κοσμημημάτων
4.   Το 4ο πομπηινό στιλ ( 50 μ.Χ. - 79 μ.Χ. ). Είναι το νεότερο και το πιο μοντέρνο. Είναι ευφάνταστος ρυθμός, χρησιμοποιεί το σχήμα του  ?ανοιχτού? τοίχου του 2ου πομπηινού στιλ μαζί με φανταστικά αρχιτεκτονικά τοπία του 3ου πομπηινού στιλ. Έτσι προκύπτει μια μη ρεαλιστική, εξωπραγματική απόδοση του χώρου. Ο τοίχος χωρίζεται σε διαφορετικά επίπεδα και οι σκηνές δείχνουν να διαδραματίζονται σε μακρινές αποστάσεις.

 Παρουσιάζει 3 παραλλαγές:

?  Ένα συγκρατημένο και πιο ρεαλιστικό σχέδιο που διατηρεί το κεντρικό θέμα και καλύπτει μερικά την προοπτική του βάθους.

?  Μιμείται θεατρική σκηνή

?  Όλη η επιφάνεια του τοίχου καλύπτεται με άσπρο ουδέτερο φόντο και πάνω του ζωγραφίζονται φανταστικά αρχιτεκτονικά στοιχεία, παράδοξες και μικρές μορφές ή μικροί πίνακες που εικονίζουν κάτι συγκεκριμένο. Από τα πιο εντυπωσιακά έργα αυτής της παραλλαγής είναι η Χρυσή Οικία (DamusAurea) του Νέρωνα στη Ρώμη. Τα αρχιτεκτονικά στοιχείς είναι πολυτελέστερα και πλουσιότερα, ζωγραφίζονται με φωτοσκιάσεις και έχουν όγκο και πλαστικότητα. Τα χρώματα είναι θερμότερα όπως το κίτρινο. Κυριαρχούν επίσης το ιώδες-καστανό, το μπλε και το πράσινο. Στα φωτεινά σημεία έχουν λευκό.

Η τεχνολογία των τοιχογραφιών

          Οι ρωμαίοι χρησιμοποίησαν την νωπογραφία, που έχει άμεση και ταχεία εφαρμογή     ορυκτών χωμάτων σε υδατική διασπορά στο κονίαμα, ενώ είναι ακόμα νωπό, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα ενιαίο σύνολο, ανθεκτικό στο χρόνο και τις καιρικές μεταπτώσεις. Η τεχνική καταγράφηκε από αρχαίους συγγραφείς όπως ο Βιτρούβιος και ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος.

          Η ύπαρξη ζωγραφικής στην Ρώμη πριν από τον 1ο αιώνα φάνηκε από ένα τμήμα ιστορικής τοιχογραφίας σε ένα τάφο στον Εσκυλίνο.

          Οι ρωμαϊκοί τάφοι έχουν θολωτές οροφές και έχουν άλλοτε ένα δικτυωτό πλέγμα μικρών διακοσμητικών μοτίβων και άλλοτε πίνακες που απέχουν μεταξύ τους.

          Πέρσι τον Ιανουάριο βρέθηκε ένας τάφος ρωμαϊκός στην Κόρινθο με υπέροχες τοιχογραφίες.

          Μια διεθνής ομάδα ειδικών έκανε μια έκθεση ?Ρώμη :  Η ζωγραφική μιας αυτοκρατορίας? όπου κείτονται πάνω από 100 έργα (περισσότερο τοιχογραφίες) . Καλύπτουν 4 αιώνες με μυθολογικά, θρησκευτικά και φυσικά θέματα,, στην ρωμαϊκή ζωγραφική. Σε πολλά έργα υπήρχαν ιμπρεσιονιστικές πινελιές σε παστέλ χρώματα.

Συμπλήρωμα πομπηινών στιλ (άλλη πηγή)

          Τον 2ο αιώνα π.Χ. οι εσωτερικοί τοίχοι ιδιωτικών σπιτιών στην Πομπηία ήταν διακοσμημένοι σε ?οικοδομικό ή εμπαιστικό ρυθμό. Οι καλλιτέχνες μιμούνταν επενδύσεις ή ?πλάκες? πολύχρωμου μαρμάρου. Στο 2ο μισό του 2ου π.Χ. αιώνα, εμφανίστηκε στη Ρώμη και στις πόλεις της Καμπανίας ο 2ος πομπηινός ρυθμός . Η όλη επιφάνεια των τοίχων καλυπτόταν με τοπία όπου το βάθος, η ατμόσφαιρα και το φως αποδίδονταν με φανταστικό και εικονογραφικό τρόπο. Όπως οι τοιχογραφίες της ?Οδύσσειας?, που βρέθηκαν στο σημερινό Βατικανό (Εσκυλίνο). Υπήρχαν 3 τύποι σκηνικών σύμφωνα με τον Βιτρούβιο-τραγικό, κωμικό, σατυρικό. Οι πιο συνηθισμένες τοιχογραφίες του 2ου ρυθμού είναι γνωστές ως ?αρχιτεκτονικές? και παρουσιάζονται οριζόντια τριμερή διαίρεση του τοίχου σε βάση, κεντρικό χώρο και θριγκό και κάθετο τριμερές σχήμα που έχει ένα μεγάλο κεντρικό πίνακα (πλαισιωμένο με κίονος και αέτωμα) και 2 μικρότερους από ένα στην κάθε πλευρά.

          Στον 3ο πομπηινό ρυθμό που είναι και το μεγαλύτερο τμήμα της εποχής του Αυγούστου , ο κεντρικός πίνακας δεν είναι μια σκηνή που βλέπουμε από ένα παράθυρο, αλλά πραγματικός πίνακας που εντάσσεται σε μια οθόνη ή φαίνεται σε ένα τάπητα και κρύβει πίσω του μια προοπτική. Οι κίονες και ο θριγκός είναι εντελώς φανταστικά και σύνθετα και για αυτό, αυτός ο ρυθμός ονομάστηκε φανταχτερός.

          Ο 4ο πομπηινός ρυθμός διαρκεί από τα τέλη της Αυγουστιανικής εποχής μέχρι το 79 μ.Χ.

          Τα θέματα των πινάκων του 2ου, 3ου και 4ου ρυθμού είναι κυρίως από την Ελληνική        μυθολογία. Άλλοι απεικονίζουν σκηνές καθημερινών κευτικών τελετουργιών και πολύ λίγοι θέματα ρωμαϊκής μυθολογίας.

Λαμπροπούλου-Καββαδία Ιωάννα Α2